To Franchise Success και το ΠΑΝΟΡΑΜΑ Franchise διεξαγάγουν τα τελευταία 15 έτη σε συνεργασία με την εταιρεία Συμβούλων The Franchise Co. συστηματικές έρευνες για την πορεία του franchising στην Ελληνική αγορά.

Τον Ιούλιο του 2011 επέλεξαν δείγμα 91 ενεργών συστημάτων Franchise από όλους τους κλάδους και συγκέντρωσαν τα στοιχεία των δικτύων τους, τα οποία και παρουσιάζουμε συγκριτικά με τα αντίστοιχα (ετήσια) στοιχεία του 2009 και 2010.

Βασικά ευρήματα της συγκριτικής ανάλυσης και της έρευνας είναι ότι το  1^ο εξάμηνο του 2011 καταγράφεται μια σταθεροποίηση του συνολικού αριθμού των σημείων έναντι του 2010 (αύξηση 0,1%) και έναντι αύξησης 1,3% του 2010 συγκριτικά με το 2009, στο αυτό το δείγμα  συστημάτων Franchise.

Η σταθεροποίηση του αριθμού των σημείων πώλησης είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό εύρημα, αν συγκριθεί με την πορεία των ανεξάρτητων καταστημάτων, όπου μόνο το τελευταίο χρόνο παρουσιάζουν συρρίκνωση, στα αστικά κέντρα, από 5% έως και 15%, σύμφωνα και με τα στοιχεία της ΕΣΕΕ.

Στο συγκεκριμένο δείγμα (δεν εμπεριέχονται νέα δίκτυα για να είναι δυνατή η σύγκριση), το 2010 υπήρχε ισόρροπη ανάπτυξη εταιρικών και Franchise καταστημάτων έναντι του 2009, δηλαδή 1,1% και 1,4% αντίστοιχα, ενώ το 2011 παρατηρείται μείωση 2,2% στα εταιρικά σημεία και αύξηση 0,9% στα Franchise.

Η αύξηση στα σημεία Franchise εκτιμάται ιδιαίτερα θετική μια και στο δείγμα εμπεριέχεται μεγάλο τμήμα ώριμων δικτύων και η αύξηση αυτή μας παρέχει τη βεβαιότητα ότι συνολικά για το έτος θα υπάρξουν θετικοί δείκτες συνολικά για την αγορά του Franchising.

Η σημαντικότητα του θετικού δείκτη μπορεί να αναδειχθεί μόνο όταν συγκριθεί με την πορεία των ανεξάρτητων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, όπου ανάλογα τον κλάδο καταγράφεται μείωση από -5% έως  -15%.

Η μείωση του αριθμού των εταιρικών καταστημάτων κατά 2,25% οφείλεται κυρίως

α) στην αναδιάρθρωση του δικτύου των franchisors, οι οποίοι επέλεξαν να κλείσουν ή να ενοποιήσουν σημεία χαμηλής αποδοτικότητας και

β) στο μετασχηματισμό εταιρικών σημείων σε Franchise, επιτυγχάνοντας με τη μέθοδο αυτή τη βελτίωση της αποδοτικότητάς τους και ταυτόχρονα τη βελτίωση των δεικτών ρευστότητας και δανειακής επιβάρυνσης.

Ενώ στο συνολικό αριθμό σημείων πώλησης του δείγματος καταγράφηκε αύξηση 0,1%, τα αντίστοιχα ποσοστά ανά κατηγορία (Πίνακας 2) είναι θετικά: 1,35% στα τρόφιμα και ποτά, 5,9% στην ένδυση και την υπόδηση και3,36% στις υπηρεσίες.

Το θεαματικό θετικό πρόσημο της Ένδυσης – Υπόδησης, όπως θα δούμε αναλυτικά στην αντίστοιχη κατηγορία οφείλεται στην αύξηση των σημείων πώλησης κυρίως αλυσίδων, οι οποίες είχαν τα εξής χαρακτηριστικά:

• επώνυμο προϊόν,
• διαφημιζόμενο,
• value for money και
• συστηματική χρήση προσφορών.

Η συμβολή της περιφέρειας  στην ανάπτυξη  και του Franchise μετατροπής είναι σημαντική. Επίσης σημαντικό ρόλο έπαιξε η αύξηση καταστημάτων accessories και εσωρούχων.

Αρνητικό πρόσημο στο χώρο του franchising παρουσιάζει ο  χώρος της εκπαίδευσης, της εστίασης και της προσωπικής φροντίδας.

Η πτώση οφείλεται και στη μείωση του συνολικού αριθμού, αλλά κυρίως στη πολλαπλάσια μείωση των εταιρικών σημείων. Οι  Franchisors  στις κατηγορίες αυτές προχώρησαν σε ριζική αναδιοργάνωση των δικτύων τους, αλλά και ταυτόχρονα στον μετασχηματισμό τους σε franchise.

Σημαντικός παράγοντας των κινήσεων αυτών είναι και η ραγδαία πτώση της εμπορικότητας περιφερειακών αγορών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, σε αντίθεση  με την περιφέρεια όπου διατηρείται μια σταθερότητα συνολικά της εμπορικής κίνησης στα επώνυμα προϊόντα μέσης αξίας.

Ενδεικτική των συστηματικών κινήσεων αναδιάρθρωσης  που καταγράφονται στη δομή των δικτύων Franchise, είναι ο κλάδος Τροφίμων-Ποτών.

Το 2010 στο  σύνολο παρουσιάστηκε μείωση 0,67% έναντι  της αύξησης 1,35% το 2011, όμως όπως θα παρατηρήσετε στους πίνακες (3) και (4) η μεταβολή των εταιρικών ήταν 4,7% ανοδική το 2010 έναντι του 2009, ενώ το 2011 πτωτική 7,35%.

Όσον αφορά τα franchise τα αντίστοιχα ποσοστά μεταβολής ήταν –6,51% πτώση στα franchise το 2010, ενώ το 2011 στα δίκτυα του δείγματος αύξηση +11,94%!!

Είναι προφανής τόσο η συγχώνευση σημείων, όσο και η αύξησή τους αλλά ταυτόχρονα και η υποκατάσταση Franchisees.

Η δε πτώση των ενοικίων και η απελευθέρωση νομικών φραγμών θα επιταχύνει αλλαγές στο χώρο, όπου αναμένεται ραγδαία ανάπτυξη των οργανωμένων και με στρατηγική Franchisors. Η τάση αυτή θα ενταθεί ακόμα περισσότερο από την αδυναμία των αγοραστικών groups να ανταποκριθούν στις ανάγκες των μελών τους και στην ενίσχυση του ανταγωνισμού.

Αυτό που αποδεικνύεται, αναλύοντας προσεκτικά τα στοιχεία  είναι ότι συγκροτημένα δίκτυα Franchise με δημιουργικότητα και δυναμισμό μετατρέπουν την πρόκληση σε ευκαιρία αναδιατάσσοντας συνολικά τις ισορροπίες στον κλάδο τους.

Οι αλλαγές στον ανταγωνιστικό χάρτη, η συρρίκνωση της ζήτησης και η αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων, δημιουργεί ένα νέο τοπίο οπού αν αξιοποιηθούν ταπλεονεκτήματα του franchising υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης αλλά και ευημερίας.

Αντιθέτως δίκτυα όπου οι franchisors αρκούνται σε μια διαχειριστική προσέγγιση και αντιμετώπιση της κρίσης, επικεντρωνομένοι σε παρεμβάσεις μείωσης κόστους και προσφορών, βιώνουν σημαντικές φυγόκεντρες τάσεις στο δίκτυό τους καθώς και μείωση του μεριδίου αγοράς τους και επιτρέπουν είτε σε νέα δίκτυα, είτε ακόμη σε ανεξάρτητους επιχειρηματίες να διεκδικήσουν μερίδια αγοράς.

Ιδιαίτερα εκείνα τα δίκτυα που δεν επανεξέτασαν τα θεμελιώδη μεγέθη και παραδοχές του πυρήνα της επιχειρηματικής τους πρότασης και του μοντέλου ανάπτυξης, βρίσκονται αντιμέτωπα με σημαντικά πλέον προβλήματα επιβίωσης.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Στο χώρο καταγράφονται δύο αντίδιαμετρικές τάσεις.

Δίκτυα με χαμηλό βαθμό διαφοροποίησης τόσο σε επίπεδο εικόνας και υποδομών, όσο και σε επίπεδο ποιότητας και παρεχόμενης εμπειρίας, παρουσιάζουν έντονες φυγόκεντρες τάσεις, ιδιαίτερα στο χώρο της πληροφορικής.

Αντίθετα δίκτυα τα οποία ενισχύουν την επικοινωνιακή τους παρουσία και ενδυναμώνουν τα στοιχεία μοναδικότητάς τους, κατορθώνουν ναδιατηρήσουν και να αυξήσουν σημαντικά τα μερίδια αγοράς τους. Αν και η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος κυρίως των μεσαίων στρωμάτων επηρεάζει έντονα την ανάπτυξη αλλά την ρευστότητα του κλάδου, οιαλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα, η ενίσχυση του  ρόλου του δημόσιου σχολείου αναμένεται να προσδώσει μια νέα δυναμική ανάπτυξη στο κλάδο.

Προϋπόθεση και πρόκληση για τα δίκτυα Franchise αποτελεί o ανασχεδιασμός των δικτύων τους και των υποδομών υποστήριξης, η αξιοποίηση της τεχνολογίας, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και η αποτελεσματικότερη επιλογή των Franchisees.

Στο χώρο της εκπαίδευσης το ανθρώπινο δυναμικό και η αξιοποίηση της συλλογικής γνώσης αναδεικνύεται σε κρίσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

ΕΝΔΥΣΗ

Στις εταιρείες του δείγματος είναι χαρακτηριστική η επιλογή των οργανωμένων δικτύων να αναδιαρθρώσουν τα δίκτυά τους. Όσον αφόρα τα εταιρικά σημεία παρατηρείται αύξηση των καταστημάτων, που πρακτικά υποκαθιστούν απώλειες μεριδίων στη χονδρική ή μερική μείωση επισφαλειών.

Οι εισαγωγείς του κλάδου ή οι ελάχιστες εναπομείνασες παραγωγικές μονάδες διεισδύουν οι ίδιες στη λιανική επιδιώκοντας να επιτύχουν διατήρηση μεριδίων και μείωση επισφαλειών.

Ιδιαίτερα επικεντρώνονται κυρίως σε περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης με χαρακτηριστικό την υψηλή εμπορικότητα, ενώ επιλεκτικά δημιουργούν σε πόλεις της περιφέρειας εταιρικά καταστήματα τα οποία και σε δεύτερη φάση τα μετασχηματίζουν σε franchise.

Τα Franchise σημεία πώλησης μετά ένα 2010 όπου είχαν αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης έχουν πλέον θετικό ρυθμό +4,66% που κυρίως είναι στην περιφέρεια και franchise μετατροπής.

Στον κλάδο παρατηρείται αύξηση κυρίως δικτύων με υψηλή αναγνωσιμότητα και δίκαια τιμή. Επίσης σημαντική αύξηση έχουν οι υποκλάδοι εσωρούχων και accessories.

Ο χώρος της ένδυσης ο οποίος βιώνει τη μεγαλύτερη κρίση (μαζί με αυτόν του αυτοκινήτου) στο λιανεμπόριο αναδεικνύει το franchising ως αποτελεσματικό εργαλείο υπέρβασης της, υπό την προϋπόθεση της αλλαγής του συστήματος συνεργασίας.

Η μείωση της κερδοφορίας λόγω της διεύρυνσης εκπτωτικών περιόδων σε συνδυασμό με τις πολλαπλές προσφορές,  απαιτεί από τα δίκτυα Franchise την αξιοποίηση της τεχνολογίας, την ύπαρξη ολοκληρωμένων μηχανογραφικών εφαρμογών ελέγχου, τη διασφάλιση των αποθεμάτων για τους Franchisees (με ταυτόχρονη μείωση του μεικτού κέρδους) και την μεγιστοποίηση της κυκλοφοριακής ταχύτητας.

ΕΣΤΙΑΣΗ

Στον κλάδο της εστίασης, επίσης παρατηρούνται δύο αντιδιαμετρικές τάσεις. Τα συστήματα franchise που κατατάσσονται κυρίως στη κατηγορία snack και είναι χαμηλού κόστους επενδύσεις έχουν αυξητικές τάσεις ως προς τον αριθμό των Franchise σημείων, είτε γιατί δημιουργούν νέα, είται γιατί μετασχηματίζονται εταιρικά σε Franchise (ως ευελιξία, χαμηλότερο λειτουργικό κόστος κ.λπ).

Επίσης τα δίκτυα που είχαν επιθετική πολιτική προσφορών, διατηρώντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, διευρύνουν τα μερίδια αγοράς, αλλά και ταυτόχρονα αύξησαν τα σημεία πώλησής τους.

Αντίθετα τα δίκτυα που απευθύνονται στο «κύριο γεύμα» – είτε ως dining είτε ως delivery – είτε στη διασκέδαση (καφετέριες) και είναι συνήθως επενδύσεις  υψηλού κόστους, έχοντας ταυτόχρονα υψηλά σταθερά λειτουργικά κόστη, αντιμετωπίζουν προβλήματα κερδοφορίας και ανάπτυξης. Η συνεχής συμπίεση της κερδοφορίας, η αύξηση του κόστους λόγω των προσφορών και την απορρόφηση του ΦΠΑ περιόρισανδραστικά την αποδοτικότητα και κυρίως την ρευστότητα, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν πλέον σημαντικό θέμα μείωσης του δικτύου τους.

Η κρίση βέβαια δημιουργεί μοναδικές ευκαιρίες στο χώρο και παράλληλα η αγορά παραμένει ανοικτή σε νέα Concepts που έχουν ουσιαστικά στοιχεία διαφοροποίησης. Υπάρχει ήδη π.χ. σημαντική ανάπτυξη στην κατηγορία σουβλάκι, όπου προτάσεις με ποιότητα και ταυτόχρονα value for money υποκαθιστούν παραδοσιακούς παίκτες του κλάδου.

Η πρόκληση για τις μεγάλες αλυσίδες που καθόρισαν την κατηγορία και το franchise στη χώρα μας είναι ο επανασχεδιασμός του concept και η ταχύτερη προσαρμογή στις συνθήκες της νέας εποχής.

ΛΙΑΝΙΚΗ

Ο κλάδος μετά από μια έντονη μείωση του αριθμού των εταιρικών καταστημάτων, λόγω κυρίως αναδιάρθρωσης των δικτύων franchise κινητής τηλεφωνίας και τεχνολογίας, αρχίζει να παρουσιάζει στοιχεία σταθεροποίησης.

Χαρακτηριστικό των μεγάλων δικτύων είναι ο εμπλουτισμός του concept με προϊόντα και υπηρεσίες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας καθώς και η αναδιάρθρωση του δικτύου τους. Στόχος η προσαρμογή στα επίπεδα της υφιστάμενης ζήτησης και η διεύρυνση του μεριδίου αγοράς, η οποία απελευθερώνεται από τη ραγδαία μείωση του αριθμού  των ανεξάρτητων καταστημάτων ή από δίκτυα που ήταν ενταγμένα σε αγοραστικά groups.

Στο χώρο αναμένεται να υπάρξει ακόμα εντονότερη μείωση του ρυθμού ανάπτυξης μια και δεν έχουν ακόμα καταγραφεί -πλην ελάχιστων περιπτώσεων- ολοκληρωμένα concepts εξειδικευμένων καταστημάτων, τα οποία θα  μπορούν να ανταπεξέλθουν στο συνδυασμό μείωση ζήτησης και αύξηση του  μεριδίου των μεγάλων λιανεμπορικών  πολυεθνικών ομίλων

ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

Ο χώρος παρουσιάζει σημαντική συρρίκνωση της ζήτησης από 20% έως και -25%, εντούτοις στο χώρο των δικτύων Franchise υπάρχει μια σταθερότητα. Οι αλυσίδες αναδιαρθρώνουν τα δίκτυά τους κλείνοντας εταιρικά καταστήματα που γειτνιάζουν μεταξύ τους, προσαρμοζόμενες στα επίπεδα της ζήτησης. Όμως διατηρούν τον αριθμό των Franchise μονάδων τους λόγω του ότι είναι κυρίως στην περιφέρεια, όπου διατηρούν σημαντικά μερίδια και οι Franchisees τους διαθέτουν υψηλή ρευστότητα από παλιότερες περιόδους. Όμως ο χώρος θα αντιμετωπίσει έντονες πιέσεις λόγω κυρίως από την αύξηση του μεριδίου των πολυεθνικών ομίλων (ΙΚΕΑ, Praktiker, Leroy Merlin κ.λπ) καθώς και τη διείσδυση Super Market σε κάποιες υποκατηγορίες του κλάδου. Ιδιαίτερα στο χώρο του επίπλου, υπάρχει έντονη συρρίκνωση και αναμένονται ραγδαίες εξελίξεις,  ενώ στα εξειδικευμένα καταστήματα καταγράφεται  ανοδικός ρυθμός ανάπτυξης π.χ. στρωματοποιία.

Επίσης καταγράφεται αύξηση και στους υποκλάδους που σχετίζονται με την ανακαίνιση, εφ’ όσον το concept έχει ουσιαστικά στοιχεία διαφοροποίησης. Στο συγκεκριμένο χώρο παρατηρείται έντονη κινητικότητα και τα επόμενα έτη θα υπάρξει σημαντική άνοδος, λόγω κυρίως των Franchise μετατροπής σε υφιστάμενα δίκτυα χονδρικής πώλησης .

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

Σταθερή πορεία ανάπτυξης παρατηρείται στον κλάδο των υπηρεσιών. Το χαμηλό ύψος απαιτούμενου κεφαλαίου, η αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες σε βασικούς τομείς όπως της καθαριότητας, του service, της υγείας, της φροντίδας ηλικιωμένων, των μεταφορών κοκ σε συνδυασμό με την αύξηση της ανεργείας και την απελευθέρωση της αγοράς δημιουργούν τη συγκυρία ότι τα επόμενα χρόνια ο χώρος των υπηρεσιών θα παραμείνει σε έντονα θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Το ενδιαφέρον στο χώρο είναι η υιοθέτηση του Franchising (ως επιχειρηματικό μοντέλο) και από το χώρο της υγείας, δημιουργώντας μια δυναμική προς όφελος και των επαγγελματιών αλλά και των καταναλωτών.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

Ο κλάδος της προσωπικής φροντίδας είναι ο πλέον αδύναμος στο χώρο του Franchising με έντονη  παθογένεια την τελευταία εικοσαετία. Η μείωση του αριθμού των εταιρικών σημείων, αλλά και η αρνητική πορεία των franchise αναδεικνύουν και την απουσία υποδομών, αλλά και οργανωμένων -πλην φυσικά εξαιρέσεων- concepts. Κύρια στοιχεία της παθογένειας, η απουσία υποδομών, οργάνωσης, αλλά και στοιχείων μοναδικότητας. Οι αλυσίδες του χώρου αδυνατούν να απορροφήσουν το δυναμικό που απελευθερώνει η κρίση, δημιουργώντας μια δυναμική σε ένα χώρο που παρατηρείται έντονη αναδιάταξη μεριδίων.

Στον κλάδο ήδη αρχίζουν να δημιουργούνται νέα concepts που στηρίζονται κυρίως σε μια διαφορετική προσέγγιση, κυρίως σε επίπεδο αγοραστικής εμπειρίας και προϊόντικού μίγματος, σε συνδυασμό με υπηρεσίες.

ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΟΤΑ

Ο κλάδος παρουσιάζει πλέον σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης που θα ενταθούν τους επόμενους μήνες. Ο χώρος χαρακτηρίζεται από α) franchise μετατροπής, δηλαδή ένταξη ανεξάρτητων επιχειρηματιών σε δίκτυα Franchise,  β) την αξιοποίηση του franchising από μεγάλους λιανεμπορικούς ομίλους, γ) την αύξηση των formats, δ) την προσέλκυση νέων επιχειρηματιών που αναζητούν σιγουριά στο χώρο, ε) την αξιοποίηση του multi unit franchising και του multi brand κυρίως στην περιφέρεια,  στ) την αύξηση των private labels που διατηρεί την κερδοφορία σε ικανοποιητικά επίπεδα, ζ) την αποδυνάμωση των αγοραστικών groups προς όφελος των οργανωμένων λιανεμπορικών δικτύων, η) την υψηλή ρευστότητα κοκ.

Παράλληλα η δημιουργία νέων concepts στο χώρο θα ευνοηθεί από την απελευθέρωση της αγοράς π.χ. στο χώρο του bake off όπου ήδη υπάρχει σημαντική αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης και των υφιστάμενων δικτύων.

Ο χώρος των τροφίμων – ποτών θα αποδειχθεί τα επόμενα δύο χρόνια, ως η κινητήρια δύναμη στο Franchising.